On aime l'auteur plutôt que son livre

In Soumission zegt Houellebecq iets over literatuur, dat ik zeer onderschrijf. Ik geloof zelfs dat ik het zelf ook al eens gezegd hebt, zij het uiteraard minder pregnant. Op pagina 13 houdt hij een klein betoog over wat de literatuur vermag ten opzichte van de andere kunsten: “Mais seule la littérature peut vous donner cette sensation de contact avec une autre esprit humain, avec l”intégralité de cet esprit, ses faiblesses et ses grandeurs, ses limitations, ses petitesses, ses idées fixes, ses croyances ; avec tout ce qui l’émeut, l’intéresse, l’excite ou lui répugne. » Terecht opgemerkt, denk ik. Maar het wordt nog boeiender als hij de kracht van een literair werk volledig terugbrengt tot de bron ervan, de auteur : “Alors bien entendu, lorsqu’il est question de littérature, la beauté du style, la musicalité des phrases ont leur importance; la profondeur de la réflexion de l’auteur, l’originalité de ses pensées ne sont pas à dédaigner ; mais un auteur c’est avant tout un être humain, présent dans ses livres, qu’il écrive très bien ou très mal en définitive importe peu, l’essentiel est qu’il écrive et qu’il soit, effectivement, présent dans ses livres (…) Hier zegt Houellebecq iets spannends en, voor halfzachte mafkezen als ik, aanmoedigends, namelijk dat het uiteindelijk niet eens van belang is of de schrijver een goede schrijver is om een vanuit literair oogpunt belangwekkend werk voort te brengen – als de auteur zelf maar kwaliteit genoeg heeft, bijzonder genoeg is, als mens, als geest, en als zodanig in zijn werk aanwezig is. Wat hij ook zegt, wat min of meer uit het voorgaande volgt is: « De même, un livre qu’on aime, c’est avant tout un livre dont on aime l’auteur, qu’on a envie de retrouver, avec lequel on a envie de passer ses journées. » Schrijvers wier persoonlijkheid zeer in hun werk aanwezig zijn, heten overigens niet zelden Gerard : Gérard de Nerval, Gerard Reve. Maar ook wel Knut en August. Patrick. Michel ook.

Birdman

De ronkende recensies misten hun uitwerking niet. Vanmiddag ben ik naar Utrecht getreind om Birdman te zien. Het is inderdaad een puike film, met veel ritme, pace. Tof om soms die coole drummer voor een moment in beeld te zien. Grunberg prees vanochtend het acteerwerk van Edward Norton, maar ook Keaton is sterk. Het script misschien wat fladderig, met die suïcides die telkens misgaan. Ook: wat een draak moet dat verhaal van Carver niet zijn..! Zo’n sentimentele frase over een ouwe vent die gedeprimeerd is omdat hij – kop in het gips – zijn echtgenote niet kan zien. Wacht, ik google die tekst ff. “I dropped in to see each of them every day, sometimes twice a day if I was up doing other calls anyway. Casts and bandages, head to foot, the both of them. You know, you’ve seen it in the movies. Little eye-holes and nose-holes and mouth-holes. And she had to have her legs slung up on top of it. Well, the husband was very depressed for the longest while. Not about the accident, though. I mean, the accident was one thing, but it wasn’t everything. I’d get up to his mouth hole, you know, and he’d say no, it wasn’t the accident exactly but it was because he couldn’t see her through his eye-holes. He said that was what was making him feel so bad. Can you imagine? The man’s heart was breaking because he couldn’t turn his goddamn head and see his goddamn wife.” Nou ja, er ging dus een verkeersongeluk aan vooraf en de tekst wordt uitgesproken door medicus tijdens een rijkelijk met alcohol besprenkeld gesprek over wat liefde nou eigenlijk is. Carver, dat is toch zo’n Amerikaanse korte verhalenschrijver met much critical acclaim? Aan de hand van zo’n fragment zou je zeggen, typisch Amerikaans sentimentalisme, zonde van je tijd. Vals sentiment dat met een paar goddamn’s tot authenticiteit verheven moet worden. Nou, daar trappen wij niet in. Zelfde soort sentimentaliteit loopt door de film trouwens. Als parodie? Of zit het zo in die malle cultuur ingebakken? Er sluipt zo gaande weg veel misprijzen en geringschatting in mijn karakter…

Vieze lucht

Op de plee met stijgende verbazing de column van Peter Buwalda zitten lezen… Titel: Vrijheid. Ondertitel: Gewoon een beetje rustig aan met de Profeet. De column is geschreven in zijn gebruikelijke getapte-jongensstijl, popie jopie jee, en opent met de vaststelling dat ons geklaag over onze vrije meningsuiting niet handig is “aan de hysterie rond de aanslag op Charlie Hebdo.” Hysterie? denk ik, hysterie? Er zijn twaalf mensen in koelen bloede doodgeschoten, afgemaakt, twaalf onschuldige mensen, - wat verwacht je dan? Een ingetogen reactie..? Enfin. Klagen over onze vrije meningsuiting is dus niet handig, want als we het aan Peter Buwalda vragen staat die niet onder druk. Volgt een opsomming van andere aanslagen, heel geestig voor de vuist weg geformuleerd allemaal, dat kun je aan die kekke schrijver wel overlaten, ahum. Alinea wordt besloten met nog een complimentje aan “de daders van eergisteren” want die hadden tenminste een motief; zij hadden namelijk nog een appeltje te schillen met de mensen die ze hebben vermoord. Daar ging mijn verbazing weer de hoogte in..! Gelukkig haast Buwalda zich te zeggen dat het een rot appeltje was, want anders was ik helemaal op verkeerde gedachten gekomen. Nog een obligaat alinea-tje over de onderdrukking van de pers in de Sovjet-Unie om alles tot de juiste proporties terug te brengen (waar hebben we het eigenlijk over) en dan vlug door naar Peters volgende stijlbloem in de vorm van een vies luchtje des ochtends in de slaapkamer. “Even dacht ik aan de moord op Charlie Hebdo, maar die stonk toch anders, penetranter, meer als hondenstront. Van grof geweld van dat type moet een normaal mens meteen kokhalzen. Dit was een weeïge putlucht.” Wat een schrijfmans hè? Wist u dat hij zijn columns pas nog gebundeld heeft en dat hij ze graag voorleest op bruiloften en partijen? Maar goed, terug naar zijn column. De zure lucht komt uit de krant. Zwarte Piet wordt er bijgehaald en Prem Radhakishun, die een reprimande krijgt. Want ook Prem werd een keer door iemand beledigd en van de weeromstuit maakte Prem die meneer voor pedofiel uit. En, let wel, zonder enig bewijs! Tja, ook niet netjes, maar toch van een andere orde dan mensen af te slachten omdat ze satire plegen of kritisch zijn… me dunkt. Gelukkig komt Peter Buwalda wel met een oplossing: “Gewoon een beetje oppassen met grappen over Zwarte Piet, kanker, Anne Frank en kennelijk ook de Profeet, en alles komt vanzelf goed.” Nou das dan weer een hele geruststelling. (Let trouwens ook op dat woordje kennelijk.) Ten slotte geeft Peter Charlie Hebdo nog een trap na door heel subtiel, als een vals kreng heel subtiel, te laten blijken dat hij het blaadje niet eens grappig vindt… Om te kotsen.

Geloof maakt meer kapot dan je lief is. Geloof met mate.

“…This sort of behavior is left to the psychotic, dogmatic, fundamentalist believers you see on T.V. everyday letting off bombs and killing people in the name of God. Beliefs are dangerous. Beliefs allow the mind to stop functioning. A non-functioning mind is clinically dead. Believe in nothing.” Dit stond in the liner notes van AEnima, het magnum opus van Tool uit 1996. Hoewel zelf behept met het religiositeitsgen, maakte ik graag goede sier met die woorden. Maar hoe sexy het ook klinkt, in feite is zo’n statement evengoed een vorm van radicalisme. Er zijn talloze mensen die in vrede een geloof aanhangen en daardoor geïnspireerd worden tot daden van liefde en mededogen. De Groene Amsterdammer lag op de mat toen ik thuiskwam van mijn werk. Ik snap wel, dat blad was allang van de pers gerold toen the psychotic, dogmatic, fundamentalist believers hun vreselijke terreurdaad pleegden, maar wat interesseert mij nu nog die blote kont van Simone de Beauvoir of zo’n bladvullende zevercolumn van Opheffer of het malle rijmpje eronder van Maarten Doorman: “Ergens in Europa in de puree?/Dan komen ze je halen van de ANWB”. Ik was benieuwd naar de column van Grunberg van afgelopen ochtend. Of terrorisme geen bedreiging vormt voor het Westen, ik help het hem hopen; en laten we duimen voor een satiretolerante profeet. Grunberg haalt ook de vermoorde cartoonist Georges Wolinski aan: “Ik wil gecremeerd worden. Tegen mijn vrouw zei ik: gooi jij mijn as maar in de wc, zo zal ik nog elke dag je kont zien.” Held.